Khi gió heo may xào xạc trên những cánh đồng thì khắp các vùng Ninh Giang (Hải Dương) và Vũ Thư (Thái Bình) bước vào mùa thu hoạch củ ấu. Cái thú ăn món này là nhai từ từ để thấy hết vị ngọt bùi, càng ăn càng ghiền.
Xưa kia củ ấu mọc hoang trên những vùng ao đầm, sông hồ, vùng trũng, thuộc họ nhà sen, súng. Vào mùa này, những chú bé mục đồng tranh thủ lúc đàn trâu nhởn nhơ gặm cỏ, hì hụi đào củ ấu. Đứa háu đói thì chỉ cần rửa thật sạch, đập ra ăn sống, những đứa cẩn thận hơn kiếm vài sọ dừa rồi cho củ ấu vào luộc. Ăn xong, đứa nào đứa nấy miệng lấm lem, đen sì.
Còn một thú vui khác tuyệt hay từ củ ấu đó là dùng gai nhọn khẩy nhân ra ăn, giữ lại vỏ bên ngoài, kì cọ cho thật sạch làm sáo thổi. Mấy đứa trẻ vắt vẻo trên lưng trâu, cầm "chiếc sáo ấu" thổi lên những âm thanh vi vút.
Củ ấu đen sì, phổ biến nhất là loại củ ấu hai sừng trông như đầu trâu. Ảnh: Phan Dương.
Bề ngoài củ ấu đen sì, hình thù kì dị, có loại hai sừng, ba sừng, bốn sừng, trong đó phổ biến nhất là loại 2 sừng, trông giống đầu trâu. Nếu như trước khi loại củ này mọc hoang thì giờ đây người dân ở một số vùng thuộc Hải Dương, Thái Bình đã trồng ấu để bán như một loại củ đặc sản chỉ vùng này mới có.
Vào mùa này, củ ấu bán đầy hai bên đường dọc vùng sông Luộc ở Ninh Giang (Hải Dương) và Vũ Thư (Thái Bình) với giá chỉ hơn 10 ngàn đồng/kg. Ở Hà Nội hiếm khi thấy bán loại củ này. Mấy người bán hàng tiết lộ, khách hàng của họ chủ yếu là người ở thành phố, thèm "của lạ" qua đây mua cả yến, hay đặt hàng gửi lên.
Có bà bầu ngày xưa từng được ăn củ ấu. Lúc chị mang thai thì lên cơn nghén loại củ này. Người chồng chiều vợ đành phải lặn lội về đây mua cả bì về cho vợ ăn dần. Chỉ tội anh này ngoài đi lại còn phải mất công rửa, luộc và cậy nhân cho vợ.
Giờ đang là mùa người dân Hải Dương, Thái Bình thu hoạch ấu, bán đầy hai bên đường. Ảnh: Phan Dương.
Quả thực nếu chỉ nhìn bề ngoài đen, kì dị, sợ bẩn tay chân thì chẳng ai thèm ăn củ ấu. Nhưng một khi đã ăn rồi, ắt hẳn bạn sẽ muốn ăn tiếp bởi trời phú cho củ ấu đặc tính càng ăn càng ngọt, càng ăn càng bùi và đã ăn thì ghiền lắm.
Người xưa nói "Thương nhau củ ấu cũng tròn/ Ghét nhau trái bồ hòn cũng méo" đủ thấy củ ấu thân thuộc đến thế nào. Không chỉ là món ăn chơi dân dã, theo đông y, loại củ này có vị ngọt, mát, tính bình, chứa nhiều dinh dưỡng, tinh bột, có tác dụng chữa một số bệnh về tiêu hóa, dạ dày. Cho nên từ món ấu luộc, ngày nay người ta còn chế biến củ ấu thành nhiều loại như chè củ ấu, ấu hầm xương, ấu chiên...
Phan Dương
Tổng hợp & BT: Quỳnh Dung (NauNgon.com)
